Zutphen, 31 maart 1885 – Arnhem, 19 september 1940
Apeldoornseweg 24
door Erlend Joséphy
Alleen al vanuit Arnhem werden gedurende die oorlogsjaren naar schatting tussen de 1300 en 1600 Joden gedeporteerd. In de concentratiekampen lieten 1162 Arnhemse Joden het leven. Twee personen zijn in Velp gefusilleerd, terwijl twee anderen in Nunspeet hetzelfde lot ondergingen.
De broers Philip en Isaac Leeraar waren beiden textielhandelaren in Arnhem. Philip had zijn zaak in de Koningstraat op nummer 58. Op 9 oktober 1941 reisde zijn vrouw Sara naar Den Haag in een poging om voor het gezin visa te kunnen bemachtigen voor de V.S. Diezelfde dag echter werd Philip in Arnhem opgepakt en op transport gesteld naar het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen, waar hij op 18 oktober 1941 vermoord werd. Sara en hun zoons doken gescheiden van elkaar onder en Sara zette later de zaak voort, tot zij uiteindelijk met een zoon alsnog naar Amerika emigreerde. Ter herinnering aan Philip werd op 2 mei 2018 werd voor Koningstraat nummer 58 een zgn. Stolperstein (struikelsteen) gelegd. Een Stolperstein is een betonnen steen van 10 x 10 cm, met aan de bovenkant een messing plaatje waarin de naam, geboorte- en overlijdensdatum en de plaats van overlijden van het holocaustslachtoffer wordt gestanst. De Stolperstein wordt geplaatst in de stoep voor het voormalige woonhuis van de betrokkene. De bedenker, Gunter Demnig, geeft zo ieder slachtoffer een eigen monument. Zijn motto is:'een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is'. Inmiddels zijn er al vele Stolpersteine verspreid over heel Europa geplaatst.
"De Katoenbaal" van Isaac (die op 19 september 1940 op natuurlijke wijze overleed) was gevestigd aan de Klarendalseweg 528 en werd door de Duitsers volledig leeggeroofd. Zijn zoon Alexander werd tewerkgesteld teneinde Joodse goederen in te schepen in Rijnaken voor vervoer naar Duitsland. Aan zijn dochter vertelde hij, dat hij en zijn collega's deze goederen liever in de Rijn lieten verdwijnen dan dat ze in Duitsland terecht zouden komen. Zo hebben ze op een zekere dag vele kapokmatrassen kapotgesneden en overboord gegooid, maar die bleven drijven, zodat de sabotage snel werd ontdekt. De "saboteurs" werden op transport gesteld, maar Alexander wist onderweg in Duitsland uit de trein te ontsnappen en keerde lopend naar Arnhem terug. Daarna heeft hij nog geruime tijd met zijn vrouw Corrie ondergedoken gezeten. Na de oorlog zette hij tot zijn dood in 1961 de zaak voort en Corrie sloot de Katoenbaal uiteindelijk in 1970. Op haar sterfbed drukte Corrie haar dochter nog op het hart: "Zorg dat je thuis altijd een koffer klaar hebt staan met je belangrijkste spullen."
Dit artikel is 5 juli 2019 verschenen in de Arnhemse Koerier.