Arnhem, 16-04-1931 – Arnhem, 10-03-1941
Apeldoornseweg 172
Door Bert van Dijk en Jel Engelen
Hier woont in 1940 een negenjarig meisje: Eleonore Ida Dormits. Achter haar naam gaat de bewogen geschiedenis schuil van een gezeten Arnhemse familie, die verwant is aan de bewoners van een van de naastgelegen woningen, nr. 164. Uit spaarzame gegevens valt af te leiden dat Eleonore in 1941 op zeer jeugdige leeftijd is gestorven.
Eleonore met moeder Erna en broer Herman voor hun huis. Foto: Joods Monument.
Samen met haar moeder, Erna Meijer-Menco en haar enkel jaren oudere broertje Herman (geboren 1926) bewoonde zij de benedenwoning van een van de huizen tegenover de ingang van park Sonsbeek. Moeder Erna was, slechts enkele maanden vóór Eleonore’s geboorte, op 11 januari 1931 weduwe geworden. Onverwacht was haar echtgenoot Wolf Dormits na een kort ziekbed gestorven. Eleonore werd Lore of Zusje genoemd. Zij overleed op 10 maart 1941 aan een ziekte en is begraven op de joodse begraafplaats Moscowa.
Moeder Erna was afkomstig uit een gezin van vijf kinderen uit Winterswijk, vader Wolf uit een gezin met zeven kinderen uit Arnhem. Getrouwd zijn ze op 26 februari 1923. Zij betrokken een woning in Bakkerstraat nr. 37. Wolf was van beroep slager. Samen met zijn jongere broer Meijer dreef hij in de zgn. ‘Goedkope Hoek’ vele jaren de slagerswinkel, die al sinds 1903 gevestigd was op de Hommelstraat 11: de Hollandse Vleeshal Gebr. Dormits. Broer Meijer woonde zijn echtgenote Amelie Rosenthal en dochters op de Apeldoornseweg 164.
Hommelstraat omstreeks 1930. Foto: Gelders Archief
Het is bekend dat de vleeshandel in Nederland voor de Tweede Wereldoorlog voor een groot deel in Joodse handen was. Van de vele slagers in Arnhem waren er zeker vijfentwintig Joods, soms al generaties lang. Dergelijke opmerkelijke aantallen zijn ook in andere plaatsen te zien (zie: Margo Klijn, De stille slag, Joodse Arnhemmers 1933-1945, Westervoort 2003, pg. 34).
Wolf werd begraven in het joodse deel van rustplaats Moscowa. Na diens overlijden bleef Erna betrokken bij de slagerij. In die tijd verhuisde zij met haar kinderen Herman en Eleonore naar de Apeldoornseweg 172, dichtbij de familie van Meijer Dormits. November 1939 werd de vennootschap Gebr. Dormits, Hommelstraat 11 en Velp ontbonden en zette Erna het bedrijf voort onder de naam Gebr. Dormits.
Na het sterven van haar dochtertje Eleonore in het jaar 1941 is Erna het jaar daarop, in 1942, voor een tweede keer gehuwd. Zij trouwde met David Meijers uit Deventer. De goepah vond plaats in het Gemeentelokaal van diens woonplaats, waar ze ook gingen wonen. David was koopman en bezat aldaar een zaak in bedrijfskleding aan de Brinkstraat. Deze firma was het jaar daarvoor echter overgenomen door een zgn. ‘Verwalter’. Dat wil in feite zeggen dat het bedrijf door de Duitse bezetter was onteigend. In het jaar na hun huwelijkssluiting kwamen Erna en David terecht in de Rivierenbuurt in Amsterdam, Lekstraat 73-2. Gedwongen door de bezetter werden steeds meer joodse Nederlanders in Amsterdam bijeengebracht.
In maart 1943 geraakte Erna samen met haar zwager Salomon Hartog de Leeuw in Duitse handen. Waarschijnlijk zijn ze door iemand verraden. Haar zus Helena De Leeuw-Menco werd twee dagen later ook opgepakt. Alle drie worden tezamen afgevoerd en ter beschikking gesteld van de S.D (Sicherheits Dienst). Van David is bekend dat hij samen met Erna en zijn dochter Hanna in kamp Vught terecht komt en vervolgens op 3 juli 1943 in kamp Westerbork.
Erna wordt om het leven gebracht in Sobibor op 9 juli 1943, David op 17 juli 1943. Dochter Hanna wordt op 11 februari 1944 omgebracht in Auschwitz.
Eleonore’s broer Herman, geboren 1926, overleefde de oorlog in de onderduik. Hij voegde later officieel de naam Peter toe aan zijn eigen naam als eerbetoon aan zijn onderduikfamilie. Zijn naam van Herman staat op de passagierslijst van een schip dat tussen 22 juni en 2 juli 1946 Naar Palestina voer. Dit schip vertrok op 22 juni met 1086 overlevers vanuit Sete, een kleine Franse haven tweehonderd kilometer ten westen van Marseille. Het was een van de schepen die passagiers illegaal naar Palestina brachten. Het schip vertrok met de naam Olim en veranderde onderweg in Biria. De passagiers kwamen op 2 juli aan in de haven van Haifa. Herman overleed in 2017.
Openstaande vragen