2 november 2020 | Bewoners - wijkkrant

De Eusebius: Tijd om uit te pakken

Door Elsebeth Hoeven

Verscholen achter de Nijhoffstraat woont Meike Verhagen, directeur van Stichting Eusebius Arnhem, met haar gezin in een verbouwde oude boerderijschuur. In de moderne aanbouw aan de keukentafel spreken we met elkaar over Eusebius. Niet over de christelijke martelaar aan wie de Grote Kerk van Arnhem zijn naam dankt, maar over hoe de Arnhemse blikvanger met een rijke geschiedenis vandaag de dag een unieke ontmoetingsplek kan zijn voor alle Arnhemmers.

Sinds twee jaar werkt Meike als directeur bij de Eusebius. De steigers rond de toren zijn in 2019 afgebroken en sedertdien markeert de kerk weer in al zijn glorie de Arnhemse binnenstad. De restauratie van het vijf eeuwen oude gebouw is bijna afgerond en nam ongeveer tien jaar in beslag. Totale kosten bedroegen circa tweeëndertig miljoen euro. En dat verplicht, stelt Meike. Eusebius moet een plek worden die voor iedereen toegankelijk is met een programmering voor alle Arnhemmers. “Er is een enorme maatschappelijke investering gedaan, dan moeten we nu ook wel gaan uitpakken.”

Meike is al jaren actief in de culturele sector. Het is een wereld waar ze zich thuis voelt. Een plek waar mensen werken die een groot mogelijk publiek proberen te betrekken bij al dat moois wat de sector te bieden heeft. Voor haar is dat schoonheid in de volle breedte maar ook de kracht je op het verkeerde been te zetten en je blik te veranderen. “Het kan gaan om een mooie lucht, een mooi gebouw of een kunstwerk. Dat gun je iedereen, een soort lichtpuntjes zijn dat, een bron van geluk.” Dat niet alleen. “Om in een grote chaos en onzekere tijden – wanneer angst regeert- iets te bieden wat de mooie kant van het leven laat zien.”

Tijdreizen

Ze houdt van hedendaagse en oude kunst. Voordat ze bij de Eusebius aan de slag ging, werkte ze onder andere voor de Modebiënnale, de Sonsbeektentoonstelling en het Openluchtmuseum. “Tijdreizen – het idee dat je met je gedachte naar een andere tijd kan reizen, zoals de middeleeuwen – vind ik magisch.” Door de geschiedenis te kennen, vallen dingen op de plek, vertelt ze ook uit eigen ervaring. “Door terug in de tijd te gaan, begrijp je waarom de dingen gaan zoals ze gaan. Dat dingen niet zomaar ineens ontstaan.”

“Ik kan me nog herinneren hoeveel energie het gaf als je samen naar een verhaal luisterde en voelde dat je onderdeel was van een collectief”

Nu de restauratie van de buitenkant van de kerk grotendeels is afgerond, is het tijd om de programmering aan te pakken. Het streven is om meer te zijn dan “een veredelde evenementenhal”, maar een unieke locatie waar belangrijke gebeurtenissen gevierd en herdacht worden. Zoals elk jaar met kerst en de herdenking van Operatie Market Garden in september. De historische context, zijn oorspronkelijke functie en de status van het monument nodigen daartoe uit, vertelt Meike. “Het gebouw is van oudsher een soort schuilplaats, een plek waar je je gedachte kan verzetten. Ik heb zelf een kerkelijke achtergrond en ik kan me nog herinneren hoeveel energie het gaf als je samen naar een verhaal luisterde en voelde dat je onderdeel was van een collectief.” Ze wil deze functie behouden op zo’n manier dat alle culturele groepen zich welkom voelen want “de kerk is van iedereen”. Daarbij is het zaak die thema’s te vinden waar iedereen zich bij thuis voelt. Met gedeelde feesten en activiteiten. ”Waar je elkaar vindt en er even geen grenzen zijn.”

Zwaan-kleef-aan

Inspiratie vindt Meike in de buurt. Bij speeltuin De Leuke Linden waar kinderen van allerlei komaf komen en met elkaar spelen; een feest als Sint Maarten waar kinderen in hun straat de deuren langsgaan en buren elkaar ontmoeten als ze aan het einde van de route chocolademelk komen drinken in de Nieuwe Hommel. “Het is zwaan-kleef-aan, steeds meer kinderen doen mee en meer voordeuren gaan open. En je kijkt bij elkaar naar binnen – dat vind ik ook erg leuk”, lacht ze. “Het is van oorsprong een religieus feest maar dat doet er niet mee toe, het is een evenement waar iedereen zich toe aangetrokken voelt en welkom is.”

Dat heeft ze ook voor ogen bij de Eusebiuskerk met als uniek ‘sellingpoint’ de cultuur-historische waarde van het gebouw en de verhalen die er in de kerk verankerd liggen. Verhalen die onderdeel zijn van de Gelderse identiteit. Een deel daarvan is al gerealiseerd. Bezoekers weten de kerk te vinden vanwege de toren waarin het verhaal van de Slag om Arnhem is verbeeld, met als ultieme publiekstrekker de glazen balkons. “De glazen balkons hebben ons geholpen voor een veel breder publiek toegankelijk te worden, veel mensen komen die ‘superselfie’ maken. En daar zijn we alleen maar blij mee want dat betekent dat ze stiekem ook genieten van het gebouw.”

Onafhankelijkheidsstrijder

Een ander verhaal van de kerk is de geschiedenis van de hertogen van Gelre. Een verhaal over onafhankelijkheid en vroege democratie. Ook een belangrijk onderdeel van de Gelders identiteit, volgens Meike. Ze vertelt over het hertogdom Gelre en hoe het een belangrijke rol speelde in de laatmiddeleeuwse geschiedenis van Nederland met Karel van Gelre als onafhankelijkheidsstrijder van het grote gewest Gelre. De presentatie van dit verhaal komt in de kerkzaal, het schip van de kerk. De restauratie is nog niet klaar. “Die heeft nog wat liefde nodig; we zetten alles op alles dat het over een jaar klaar is.”

De kracht van het inlevingsvermogen

Pronkstuk is het harnas dat Karel van Gelre droeg. Het oudste nog intact gebleven harnas van Nederland is gemaakt in 1515. “Een gek ding”, vertelt Meike lachend. “Het is gewoon een stuk metaal als je niet beter weet. Maar als je je realiseert dat Karel dat harnas vijfhonderd jaar geleden gedragen heeft, nou… In die tijd kon de rijke burgerij elk moment worden opgeroepen om mee te strijden. Ze hadden allemaal zo’n wapenuitrusting in huis.” We lachen als we ons voorstellen dat je nu zo’n harnas in je slaapkamer naast de Ikea-kast hebt staan. Dat is de kracht van het inlevingsvermogen, stelt ze. “Verhalen zijn belangrijk om de geschiedenis te laten leven. En als je je verdiept in elkaars verhalen, ontstaat er ook meer respect”, is Meikes overtuiging.