6 februari 2021 | geschiedenis

Honderd jaar De Eenvoud

Door René Bremer

Woningbouwvereniging De Eenvoud bestaat honderd jaar. Een flink aantal woningen zijn in onze wijk gebouwd waaronder de woningen in de Driehoek: Heselbergherweg, Dalweg, Hommelseweg en Cattepoelseweg. Ter gelegenheid daarvan is voor de bewoners een brochure uitgegeven. René Bremer sprak daarvoor met huurders en belicht de geschiedenis van de vereniging. 

Sociale woningbouw

In 1853 richten ondernemers en gegoede burgers in Amsterdammers de ‘Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse te Amsterdam’ op. Er heerst grote armoede en de woningnood treft vooral de arbeiders. Het Amsterdamse voorbeeld vindt overal navolging.

Woningwet

De particuliere initiatieven lossen het probleem echter nauwelijks op. Zonder overheidssteun blijven de woonomstandigheden op veel plekken abominabel. De situatie verbetert wanneer het kabinet Pierson met sociale wetten komt, waaronder de Woningwet in 1901. De wet stelt kwaliteitseisen aan te bouwen woningen en steunt woningcorporaties die aan de voorwaarden voldoen.

Arnhem voortvarend

Als een van de eerste in Nederland wordt in 1910 in de Arnhemse wijk Klarendal een complex met woningwetwoningen gebouwd. In de jaren daarop volgen meer huurwoningen voor de  arbeidersklasse in de omgeving van Sonsbeek. In de sterk verzuilde samenleving ontstaat de behoefte om ook voor andere specifieke doelgroepen betaalbare huisvesting mogelijk te maken. In Arnhem worden woningbouwverenigingen opgericht voor middenstanders, ambtenaren en onderwijzers.

Ook de katholieken

Uiteraard kan het katholieke volksdeel niet achterblijven. De Algemene Rooms Katholieke Ambtenaren Vereniging (ARKA) roept organisaties op om bij te dragen aan de komst van een woningbouwvereniging voor ‘katholieke jonggehuwden en gezinnen met kinderen’. Middenstandsvereniging De Hanze, handelsreizigersvereniging Sint Christoffel, bond van technici Sint Bernulphus, bond van onderofficieren Sint Martinus, R.K. Politiebond St. Michaël en de Katholieke Onderwijsvereniging St. Lebuines geven hieraan gehoor. Op 6 februari 1921 ziet de ‘Roomsch- Katholieke Woningbouwvereeniging voor den Middenstand De Eenvoud’, onder bescherming van de Heilige Martinus, het levenslicht.

Doelstelling De Eenvoud

Zoals gangbaar stelt De Eenvoud zich ten doel ‘het bouwen of verkrijgen van woningen, welke voldoen aan de eischen van hygiëne en geriefelijkheid, die kunnen worden gesteld door een in bescheiden financieele omstandigheden verkeerend gezin, ten einde die woningen bij voorkeur aan haar leden te verhuren, en voorts de huisvestingsbelangen van jonggezellen en groote gezinnen te behartigen.’ Met daarbij de toevoeging dat de vereniging zich richt op ‘alle in Nederland gevestigde Roomsch-Katholieke natuurlijke en rechtspersonen’.

Voorop in ontzuiling

In de eerste jaren wordt streng naar de katholieke achtergrond van huurders gekeken, daarna steeds minder. In de praktijk loopt De Eenvoud vooruit op het ontzuilingsproces dat zich vanaf eind jaren zestig zal voltrekken. Formeel laat het ‘wegsturen’ van de Heilige Martinus nog wel op zich wachten. Pas in 1979, bij het maken van nieuwe statuten, wordt De Eenvoud officieel een algemene woningbouwvereniging.

Eigen broek ophouden

Meer dan de katholieke signatuur is iets anders bepalend voor De Eenvoud als  woningbouwvereniging. De vereniging wordt in 1921 niet toegelaten voor de Woningwet! De reden? Het kabinet heeft juist besloten om de regels strenger toe te passen: er gaat voortaan alleen nog rijkssteun naar verenigingen die woningen bouwen ‘voor sociaal-achterlijken en krotbewoners’. De Eenvoud moet haar eigen broek ophouden en zal dat altijd blijven doen, met uitzondering van een specifieke subsidie tijdens de Wederopbouw.

De eerste woningen

De oprichters van De Eenvoud laten zich niet ontmoedigen en gaan aan de slag in het Sonsbeekkwartier. In 1923 wordt een perceel aan de Dalweg en Heselbergherweg in erfpacht verkregen en een plan gemaakt voor 40 eengezinswoningen. In eigen kringen wordt dit ‘complex 1’ genoemd. In december tekent de eerste bewoner een huurcontract voor 38 gulden per maand.

Vóór de oorlog

Na afronding van complex 1 realiseert De Eenvoud complex 2. Het betreft een project in twee fasen, met 28 woningen aan de Heselbergherweg en Cattepoelseweg (1926) en 10 woningen aan de Hommelseweg (1928). In 1933 wordt in de wijk Alteveer complex 3 gebouwd met 23 woningen. Een vierde complex in diezelfde wijk loopt vertraging op door de oorlog.

Na de oorlog

In 1954 wordt complex 4, 42 duplexwoningen in Alteveer, alsnog opgeleverd. Twee jaar later worden 7 losse woningen herbouwd in zogenaamde bomgaten en bouwt De Eenvoud ook 6 flatwoningen (complex 5) in het Sonsbeekkwartier. In Elsweide worden in 1968 60 eengezinswoningen gerealiseerd. Het vooralsnog laatste project van De Eenvoud omvat 23 seniorenwoningen in ‘t Cranevelt, in de periode 2016-2018 (complex 7).

Grondaankopen

In eerste instantie verkrijgt De Eenvoud haar percelen veelal in erfpacht. Grondeigenaar gemeente Arnhem wil zo grondspeculatie voorkomen. In 1995 lukt het om met opgebouwd kapitaal (en als bewezen betrouwbare woningbouwvereniging) de grond onder de complexen 3, 4 en 6 alsnog te kopen. Een jaar later volgen complex 1 en 2. In 2011 koopt De Eenvoud bebouwde grond van De Drie Gasthuizen om daar complex 7 te realiseren.

Korte lijnen

Het feit dat De Eenvoud in 1921 niet wordt toegelaten tot de Woningwet heeft ook voordelen, zoals korte lijnen tussen vereniging en huurders. En waar toegelaten verenigingen in de loop van de twintigste eeuw veelal opgaan in grote woningcorporaties, blijft De Eenvoud een compacte vereniging. Het bestuur legt verantwoording af aan de leden, huurdersvertegenwoordigers zijn onderdeel van besluitvorming en bestuur en vertegenwoordigers voeren geregeld ‘meningsvormend overleg’.

Verduurzamingsproject

Anno 2021 is De Eenvoud nog altijd een goed functionerende woningbouwvereniging met aantrekkelijke huizen voor gezinnen en senioren in Arnhem-Noord. Het verloop onder huurders is gering. Er is dus genoeg reden om met trots terug te blikken, maar er zijn ook nieuwe uitdagingen. Zoals het inspelen op de klimaatverandering en het beperken van de CO2-uitstoot. Het bestuur heeft een plan gemaakt om de woningen van De Eenvoud te verduurzamen en gaat dit met de huurders bespreken.

Enkele bewoners:

‘Ook honderdjarige moet met de tijd mee’

“In dit huis uit de jaren twintig van de vorige eeuw woonden vroeger grote gezinnen met soms wel twaalf kinderen. Wij wonen hier met twee kinderen en dat past prima, al zou een extra werkkamer fijn zijn. De locatie is super: dicht bij de stad en de natuur. En in de grote achtertuinen staan geen ‘Gamma-hekken’ maar monumentale bomen en ouderwetse heggetjes. Als huurdersvertegenwoordiger laat ik de stem van de huurders doorklinken en denk ik mee met zaken die onze vereniging aangaan. Die taak neem ik serieus. Juist als je al honderd jaar bestaat, moet je met je tijd meegaan. Gelukkig wordt de werkwijze steeds transparanter en professioneler.”

Germa Huijbers (55), Heselbergerweg 26

‘Je huurt hier niet voor een jaar’

“We wonen met twee kinderen in een mooi huis op het mooiste plekje van Arnhem. Wat wil je nog meer! Voordat we hier kwamen, elf jaar geleden, hebben we ook wel gekeken of we iets konden kopen. Maar iets kopen in Arnhem-Noord…? Nu willen we hier nooit meer weg. Ik ben zes jaar huurdersvertegenwoordiger geweest. Het is leuk werk, want je krijgt een inkijkje in de  woningbouwvereniging. Soms is het ook wel moeilijke materie. En je moet bemiddelen in geval van conflicten, alleen heb ik die nooit meegemaakt. In onze buurt zijn de mensen sociaal en bij elkaar betrokken. Je huurt hier niet voor een jaar.”

Marjon Wagener (52), Heselbergherweg 46

‘Nooit scheve gezichten‘

“Deze flatwoningen dateren uit de jaren van de Wederopbouw. Ze zijn vakkundig gebouwd, maar met slechte materialen. Dat begint nu op te breken, alles wordt wat sleets. We zijn in gesprek over een grote opknapbeurt. Na het overlijden van mijn man, twaalf jaar geleden, wilde ik niet ‘achter de geraniums’. Daarom werk ik nog in verpleeghuis De Drie Gasthuizen, hier om de hoek. Ook ben ik al jaren huurdersvertegenwoordiger. Waarom? Als ik tevreden ben met een vereniging dan wil ik daaraan mijn bijdrage leveren. Soms spelen er wel dingen, maar die lossen we samen op. We zitten nooit met scheve gezichten tegenover elkaar.”

Léne van Stekelenburg (73), Naëll Tynnegieterstraat 32-1